Στην αυγή της ανθρωπότητας επικρατούσε η άγνοια και ο φόβος.
Μη γνωρίζοντας τα πράγματα,ο άνθρωπος φοβόταν κάθε τι που κινούταν και η πρώτη του σκέψη ήταν το υπερφυσικό : ποιος προκαλούσε τη βροντή ; ποιος έκανε να βρέχει ;
Έτσι για να "εξηγήσει" ο άνθρωπος τα φαινόμενα της φύσης επινοεί τους θεούς :
ο θεός της βροχής,της φωτιάς,της γης,του ήλιου.της γονιμότητας,του κυνηγιού κλπ..Με αυτό το τρόπο γεννήθηκαν και οι μάγοι οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι την "ιδέα της θεότητας" προς όφελος τους με διάφορες απάτες περνούσαν για απεσταλμένοι των θεών με εξαιρετικές εξουσίες. Κάπως έτσι άρχισαν σταδιακά να σχηματίζονται η ανώτερη,η κυρίαρχη τάξη αλλά και η κυριαρχούμενη.. Αυτοί που από άγνοια άφηναν να τους εκμεταλλεύονται και οι άλλοι που επωφελούνταν από αυτό για να μη δουλεύουν και να εκμεταλλεύονται τους μωρόπιστους. Ήταν όμως κι εκείνοι που χρησιμοποιούσαν το μυαλό τους θέλοντας να δώσουν μια λογική εξήγηση στα φαινόμενα της φύσης "οι διανοητές"
Η φιλοσοφία γεννήθηκε σαν κριτική στις θρησκευτικές δοξασίες Ο άνθρωπος αναζητώντας μια λογική εξήγηση των φυσικών φαινομένων δημιούργησε τη φιλοσοφική επιστήμη. Δημιουργήθηκαν έτσι δυο αντίπαλα στρατόπεδα τα οποία υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Η θρησκεία απ τη μια μεριά και η επιστήμη από την άλλη.
Ένας από τους πρώτους φιλόσοφους που αναφέρονται είναι ο Ξενοφάνης.Αυτός καταγόταν από την Κολοφώνα της Λυδίας και αρνιόταν να λατρεύει τα είδωλα λέγοντας "Αν και τα βόδια,τ' άλογα και τα λιοντάρια είχαν χέρια και μ' αυτά μπορούσαν να ζωγραφίσουν,θα ζωγράφιζαν θεούς που θα έμοιαζαν με βόδια,άλογα και λιοντάρια.'Ολοι οι θεοί θα είχαν σώματα που θα έμοιαζαν με τα δικά τους σώματα"
Με τον καιρό η κυρίαρχη τάξη τελοιοποίησε τη θρησκεία της δημιουργώντας περισσότερες θεότητες,μύθους,τυπικά,τελετές,υψώνοντας ναούς για να λατρεύονται οι θεοί έναντι φυσικά πληρωμής αρχικά σε είδος κ μετέπειτα με χρήματα με σκοπό πάντα την εξασφάλιση της θεικής εύνοιας. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε μια "θεική κάστα".Οι μάγοι μεταβλήθηκαν σε ιερείς,τόσο ισχυρούς,που μαζί με βασιλίαδες,φαραώ δημιούργησαν μεγάλες αυτοκρατορίες όπου οι πιστοί ήταν σκλάβοι "με τη θέληση των υπέρτατων θεών". Το κράτος όριζε ποιοι θεοί έπρεπε να λατρεύονται και ποιοι όχι. Ακόμη όμως και η θρησκεία θα δημιουργούσε την επιστήμη της (θεολογία) ώστε να δικαιολογήσει την ίδια της την ύπαρξη. Η πρώτη επινόηση της θρησκείας ήταν η πίστη στο υπερπέραν,στην άλλη ζωή.Σύμφωνα λοιπόν με μελέτες φαίνεται πως οι πρώτοι απ'αυτούς ήταν οι Αιγύπτιοι.
Η αιγυπτιακή θέση ήταν πολύ απλή : Οι άνθρωποι κατάγονται από τον Όσιρι και οφείλουν να σέβονται, σ'αυτό τον κόσμο , τη θέληση του υπομένοντας τη σκλαβιά με την ελπίδα πως αν συμπεριφερθούν καλά θα επανέλθουν σε μια καινούργια ζωή στην οποία δε θα είναι πια σκλάβοι αλλά ευτυχισμένα όντα.
Δε λείπουν όμως και αυτοί που δε θέλουν να πιστεύουν στις θρησκευτικές ιδεές και επιχειρούν μια δικαιολογημένη εκτίμηση βασισμένη στην επιστήμη.Ποιοι ήταν αυτοί;
Αρχικά ο Θαλής ο Μιλήσιος ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της φιλοσοφίας. Έζησε τέσσερις αιώνες πριν απο το χριστό και αφιερώθηκε στην αστρονομία και στην επιστημονική εξήγηση των φυσικών φαινομένων.Στη συνέχεια ο Πυθαγόρας ο αποκαλούμενος και ως πατέρας των μαθηματικών συμπεραίνει πως στην αρχή όλων των πραγμάτων είναι ο αριθμός και ότι κατά συνέπεια η ζωή ειναι το αποτέλεσμα μίας τέλειας μαθηματικής σχέσης ανάμεσα στα μέρη του σώματος.Ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του (ίδρυσε μια περίεργη σχολή όπου απαγορεύονταν να τρώνε κουκιά) ήταν οι πρώτοι που διακήρυξαν ότι η γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος.Αποτέλεσμα αυτής της θεωρίας ήταν φυσικά τι άλλο παρά η δίωξη. Έτσι η ομάδα των μαθητών του Πυθαγόρα διαλύθηκε από τους φανατικούς αντιπάλους της. Έπειτα έκανε την εμφανισή του ο Ηράκλειτος ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της διαλεκτικής,δηλαδή της τέχνης του διαλέγεσθαι. Φιλόσοφος,άθεος,ο Ηράκλειτος δίδασκε οτι το παν υπάρχει άλλα ταυτόχρονα και δεν υπάρχει..οτι όλα κυλούν και άλλαζουν διαρκώς,εμφανιζόμενα κ εξαφανιζόμενα. "Κανείς δε μπαίνει δύο φορές στο ίδιο ποτάμι γιατί αυτό που συμβαίνει σε δύο αλλεπάληλες στιγμές δεν είναι ποτέ το ίδιο πράγμα"
Στην Ακράγαντα ζούσε ένας άλλος φιλόσοφος,ο Εμπεδοκλής, ο οποίος διακήρυττε οτι όλοι οι άνθρωποι ήταν θεότητες που έιχαν διωχτεί στη γη επειδή ήταν ανήθικοι και μοχθηροί.Υποστήριζε επίσης ότι κάθε πράγμα αποτελείται από αέρα,φωτία και χώμα,θέση που επέζησε μέχρι τον Μεσαίωνα. (Ο Εμπεδοκλής έθεσε της βάσεις της μοντέρνας χημείας). Σ'αυτα τα στοιχεία αποδόθηκε η επίδραση δύο δυνάμεων : της έλξης,της άπωσης,της αγάπης και του μίσους που επέτρεψαν στο κόσμο να κινείται με το ρυθμό της ζωής και του θανάτου.Η αγάπη σύμφωνα με αυτόν το φιλόσοφο ενώνει,το μίσος χωρίζει κ έτσι δημιουργείται αλλαγή και κίνηση.
Ένας άλλος φιλόσοφος που παραδόξως σε αντίθεση με τους προηγούμενους πέθανε από φυσικό θάνατο παρ'όλα όσα έλεγε ήταν ο Αναξαγόρας ο οποίος πραγματικά έλεγε την αλήθεια "Ο ήλιος είναι μια μάζα από φωτιά και πέτρα" και όχι θεός όπως πίστευαν τότε οι Αθηναίοι.
Έπειτα ήρθε ο Σωκράτης.Ο φιλόσοφος αυτός ειρωνεύονταν τα πάντα : τους θεούς,τους φιλοσόφους,τη κυβέρνηση,τη θρησκεία ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό (ήταν κοντός,χοντρός,ατημέλητος,φαλακρός και γεμάτος ρυτίδες) Οι κυριότερες θέσεις του αναφέρονταν στην άρνηση της ηθικής που ήταν συνώνυμο της θρησκείας.
"Το ανθρώπινο ον μπορεί να συμπεριφερθεί καλά χωρίς να πιστεύει στους θεούς,κανείς δεν είναι θεληματικά κακός αλλά από άγνοια.Κάθε άνθρωπος αρχίζει να ζει όταν αρχίζει ν αμφιβάλει για ό,τι υπήρξε πριν απο αυτόν.Η αμφιβολία είναι η αρχή της αλήθειας. Γνωθι σ 'αυτον."
Στο τέλος ο Σωκράτης κατηγορήθηκε για σκανδαλώδη διαγωγή,επίθεση κατά των θεσμών,αθεια,έλλειψη ηθικής κλπ Καταδικάστηκε σε θάνατο πίνοντας κώνειο.
Η ελληνική φιλοσοφία έκλεισε με τρεις μεγάλες μορφές.Τον Πλάτωνα,τον Δημόκριτο και τον Αριστοτέλη.
Ο Πλατων εξέφρασε τις ιδέες του υπο μορφή διαλόγου με τον οποίο εξέθετε τα τρία θεμελιώδη ερωτήματα της φιλοσοφίας : Που μπορεί ο άνθρωπος ν αποκαλύψει την αλήθεια; Ποία είναι η προέλευση του σύμπαντος; Ποιο ειναι το τέλος του ανθρώπου στη ζωή;
Με τις απαντήσεις που έδωσε ο Πλάτωνας σε αυτά τα ερωτήματα θεμελίωσε ένα φιλοσοφικό σύστημα που ονομάζεται "αντικειμενικός ιδεαλισμός".Σύμφωνα με αυτον τα πράγματα είναι μόνον η σκιά (τα είδωλα) των ιδεών. Οι ιδέες είναι αιώνιες,τα πράγματα είναι διαβατικά. πχ Τ'άλογα δεν υπάρχουν,υπάρχει μόνον η ίδεα που εμείς έχουμε για τ'άλογα.
Την αληθινή γνώση της ουσίας των πραγμάτων-έλεγε ο Πλάτωνας- δεν τη δίνουν οι αισθήσεις , αλλά μόνον ο νους, οι έννοιες δηλαδή,ο άνθρωπος δε μπορεί να γνωρίσει την αλήθεια ,μέσω της επιστήμης, αλλά μόνο με "έμπνευση" του "υπερπεραν" .Ο άνθρωπος δε μπορει να γνωρίσει τα πράγματα από μόνος του,αλλά μέσω της ιδέας που ο θεός του δίνει με τα πράγματα...Είναι φανερό λοιπον γιατί δε θανάτωσαν τον Πλάτωνα.
Η ερμηνεία του αυτή για την ανθρώπινη πραγματικότητα ήταν αρεστή στην εξουσία : οι μεν πρέπει να υπηρετούν τους δε που είναι πιο ευγενείς και πιο πλούσιοι. Οι φτωχοί πρέπει να ζούν χωρίς να εκδηλώνουν κανένα παράπονο αφού θα είναι ευτυχείς στον άλλο κόσμο,εκείνον που θα έρθει και όχι σ' αυτόν που είναι μόνον καρπός της φαντασίας...Αργότερα όπως είναι γνωστό οι ιδέες του Πλάτωνα χρησιμοποιήθηκαν για τη θεμελίωση δογμάτων περί της "αθανασίας" της ψυχής και της αμαρτωλής υπόστασης της σάρκας δηλαδή της ύλης-αμην ...
Ο Δημόκριτος αντίθετα διώχτηκε επειδή υποστήριξε ιδέες "υλιστικές"
Τι είπε λοιπόν αυτός ο φιλόσοφος? Είπε πως η κοσμική ουσία αποτελείται από έναν άπειρο αριθμό στοιχείων ή σωματιδίων φυσικώς αδιαιρέτων,άφθαρτων και απειράριθμων,μεταβλητών σε μέγεθος και μορφή που βρίσκονται σ'αιώνια κίνηση.
Ο ελληνικός κύκλος κλείνει με τον Αριστοτέλη.
Δάσκαλος της γνώσης,προστατευόμενος του Μεγάλου Αλεξάνδρου,μεγαλοφυια σ όλους τους τομείς της ανθρώπινης σκέψης. (έγραψε περί φυσικής,μεταφυσικής,πολιτικής φιλοσοφίας,βιολογίας,ζωολογίας..)
Περίφημος παιδαγωγός,ακούραστος επιστήμονας.Οι ιδέες του κάλυψαν όλη τη χρονική περίοδο μέχρι τη γέννηση του υλισμού τον 18ο αιώνα.
'Ενα όμως από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα του Αριστοτέλη ήταν η ανακάλυψη της αρχής της κοινωνικής πάλης στην ανισότητα των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών. Όλα εξαρτώνται,πίστευε ο φιλόσοφος,από αυτόν που κατέχει την εξουσία,άν αυτή βρίσκεται στα χέρια των πλουσίων,το καθεστώς ονομάζεται ολιγαρχία,όταν αντίθετα ασκεί ο λαός την εξουσία το καθεστώς ονομάζεται δημοκρατία.Υπάρχουν όμως πολλοί τύποι δημοκρατίας εφόσον σ αυτην επικρατούν γεωργοί,τεχνίτες,μισθωτοί κλπ
'Έτσι ο Αριστοτέλης είναι ο πρώτος που ανακάλυψε ότι το οικονομικό καθεστώς έχει τη πηγή του στη κοινωνική ανισότητα αν και δικαιολογούσε την ύπαρξη της δουλείας ως αναγκαία για την κοινωνία.Ο Αριστοτέλης έκρινε ως παράλογες τις ιδέες του Πλάτωνα και θεωρούσε τις αισθήσεις σαν τη μοναδική πηγή της αλήθειας.Στον τομέα της ηθικής δίδασκε οτι το τέλος της ζωής είναι η πραγματοποίηση της ευτυχίας.
Η πρώτη φιλοσοφική μελέτη του Μαρξ ήταν ακριβώς πάνω σ αυτούς τους φιλόσοφους (διαφορά στη φιλοσοφία περι φύσεως στον Δημόκριτο και Επίκουρο) την οποία παρουσίασε ώς διδακτορική διατριβή.Όμως η φιλοσοφία δε τελειώνει εδώ αν κ έλειωε σαν ανεξάρητη επιστήμη με την εμφάνιση του οπισθοδρομικού ψευδοχριστιανισμού του μεσαίωνα.Η επιστήμη έγινε δούλη της κληρικής θεολογίας.
Δεν ειναι τυχαίο οτι η φοβερή αυτή περίοδος ονομάστηκε "ο αιώνας της πίστης" όπου σαν πιστη νοείται η άρνηση κάθε επιστημονικής σκέψης.Σ αυτή λοιπόν τη περίοδο είναι που εγκαθιδρύεται στη Ρώμη μια άγρια δικτατορία που θεσπίζει με διάταγμα ότι όσοι δε θεωρούν την εκκλησία της Ρώμης σαν εκκλησία του Θεού είναι αιρετικοί.Κάθε ίχνος φιλοσοφίας εξαφανίζεται στην Ευρώπη από τη 'πυρά" της ιεράς εξέτασης.
Σ'αυτή τη σκοτείνη εποχή,η επιστήμη και η φιλοσοφία αναπτύχθηκαν έξω απο την Ευρώπη,στον μουσουλμανικό κόσμο με εκπροσώπους σαν τον Αβερροη και τον Αβικεννα οι οποίοι απέρριπταν τη βίβλο χαρακτηρίζοντας την σαν αλληγορική έκθεση προορισμένη για αφελείς ανθρώπους. Με την έλλειψη της φιλοσοφίας και μη έχοντας τι άλλο να κάνουν επιδόθηκαν σε θεολογικές έρευνες για τον αφαλό των αγγέλων..την αθανασία των καραβίδων και άλλα τέτοια θέματα μέγαλης σημασίας...
Είναι ο Μακιαβέλι(1469-1527) που πρώτος ξεσηκώθηκε κατά της εκκλησίας και κύρηξε την επανάσταση κατα της κληρικής δικτατορίας.
'Αρχιζε έτσι η Αναγέννηση. Η αντεπίθεση με βάση τη λογική και την επιστήμη κατά του δόγματος της θρησκευτικής δικτατορίας και του φανατισμού πέτυχε να προσφέρει στην ανθρωπότητα μια πολύτιμη υπηρεσία : την ελευθερία της σκέψης.
"Αναρρωτίεμαι γιατι στις χώρες όπου υπάρχουν πολλοί ευγενείς υπάρχει πολύ περισσότερη αθλιότητα" Βακων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ιστορία του ανθρώπινου γένους ακριβώς αυτή τη περίοδο,συναντούμε μια σειρά διάνοιες που μαρτυρούν το μεγαλείο της ανθρώπινης σκέψης,όπως ο Δάντης,ο Βοκάκιος,ο Πετραρχης,ο Μακιαβελλι,ο Λεοναρντο Ντα Βιντσι,ο Ερασμος,ο Βικο,ο Κοπερνικος,ο Γαλιλαιος,ο Κεπλερος,ο Νευτων,Ο Τζιορντανο Μπρουνο και ο Βακων.
Όλοι αυτοί κυριαρχούνται απο μια ιδέα: ν'αναζητήσουν την αλήθεια ανεξάρτητα από την εκκλησία και τη θρησκεία. Η εκκλησία φυσικά φρόντισε να υποστούν τις συνέπειες των "αιρετικών" σκεψεών τους...
Από τον παραπάνω κατάλογο θα σταθούμε λίγο στον Βικο Τζιοβαν Μπατιστα διότι ήταν ο πρώτος φιλόσοφος ο οποίος υποστήριξε τη θέση ότι η ιστορία της ανθρωπότητας περνάει από τρεις φάσεις που αντιστοιχούν στις φάσεις της ανθρώπινης ζωής : τη παιδική ηλικία,την εφηβική ηλικία και την ώριμη ηλικία δηλαδή (αντίστοιχα) το βαρβαρικό και πατριαρχικο καθεστώς του ανθρώπου κυνηγού που κυριαρχείται απο το μυστικισμό,το φεουδαρχικό καθεστώς με μια μειονότητα απο αριστοκράτες και μια πλειονότητα απο δούλους και τέλος το νέο καθεστώς,η ώριμη ηλικία της ανθρωπότητας.Η θέση αυτή δεν περικλείνει μέσα της τίποτα το ιδιαίτερο εκτός απο το γεγονός ότι την υποστήριζε σε πλήρη φεουδαρχική περίοδο και μιλάει για πρώτη φορά για μια εξέλιξη της κοινωνίας μέχρι τη δημοκρατία και μέσω του ταξικού αγώνα.
Το λάθος του είναι χωρίς αμφιβολία οτι κλείνει εκεί την εξέλιξη και υποθέτει ότι το αστικό καθεστώς δε θα υποκατασταθεί απο καμία άλλη ανώτερη μορφή κοινωνίας αλλά μόνον ότι η ιστορία της ανθρωπότητας θ' αρχίσει και πάλι απο τη πρώτη της φάση διαγράφοντας έτσι τον εξελικτικό της κύκλο.
Ο Ντεκαρτ (Καρτέστιος) και ο Σπινοζα υπήρξαν οι κατοπινοί μεγάλοι εκπρόσωποι της φιλοσοφίας του 17ου αιώνα που οπωσδήποτε βρίσκονταν κάτω απο τη κυριαρχία της εκκλησίας της Ρώμης.
Πνεύμα ευγενούς επιστήμονα,Ο Καρτεσιος αγωνίστηκε για να εξηγήσει το κόσμο απο μια άποψη υλιστική βασιζόμενος στην ύπαρξη των πραγμάτων και ταυτόχρονα ζητώντας ν αποδείξει την ύπαρξη του Θεού.Το καρτεσιανό σύστημα "σκέφτομαι άρα υπάρχω" ήταν απο τη μια μεριά υλιστικό καθώς πίστευε οτι ο άνθρωπος ήταν μόνο μια μηχανή αλλά με ψυχή (της βρήκε μάλιστα και την ακριβή της θέση,στην επίφυση πίσω από τον εγκέφαλο)
Ο Σπινοζα έζησε απομονωμένος πρώτα γιατί ήταν εβραίος και μετά γιατι στο τέλος έγινε άθεος..Ο Σπινόζα διακήρυξε κάτι που πραγματικά ήταν αδιανόητο για εκείνη την εποχή : Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να σκέφτεται και να πιστεύει ότι του υπαγορεύει ο νους του, Ο Θεός δεν υπάρχει,όπως υποστήριζε η θρησκεία,παρά μόνο σαν πνευματική και απρόσωπη αρχή σαν μια ουσία που τελικά αποτελεί την πραγματικότητα του σύμπαντος (Ο πανθεισμος λέει πως τα πάντα ειναι θεός)
'Ομως όλοι αυτοί οι υλιστές και μισό-αθειστές φιλόσοφοι είχαν ένα ελάττωμα,εμπιστεύονταν υπερβολικά την επιστήμη της εποχής.Η αφετηρία τους ήταν η ιδέα ότι ο άνθρωπος αποτελέι μέρος της φύσης -σωστό- και οτι οι ανθρώπινες σχεσεις διέπονται απο τον ίδιο νόμο όλων των φυσικών φαινομένων -λάθος- Γιατί είναι λάθος;
Γιατί ο Καρτέσιος και ο Σπινοζα καθώς κ εκείνοι που τους ακολούθησαν έκαναν λάθος πιστεύοντας ότι η φύση δεν αλλάζει ,δεν εξελίσσεται και οτι υπακούει μόνον στους αιώνιους και αμετάβλητους νόμους.
Ας δούμε για παράδειγμα πώς σκεφτόταν ο Ντιντερο :
" Η αστρονομία είχε αποδείξει ότι οι πλανήτες ακολουθούν περιστρεφόμενοι μια τροχία που κλείνει κιαι που τελικά επαναλαμβάνεται από την αρχή" Ο Ντιντερο (και άλλοι) συμπέραναν ότι ο κόσμος και η ανθρωπότητα θα ήταν πάντα ίδια. Γι'αυτούς τελικά ούτε ο κόσμος αλλά ούτε και η ανθρωπότητα είχαν σημειώσει κάποια εξέλιξη παρά μόνο επαναλάμβαναν κύκλους ζωής και θανάτου. Ήταν όπως θα δούμε σκέψεις μεταφυσικές και μηχανιστικές.
Γι'αυτούς οι μάζες,ο λαός,δεν υπάρχουν. Υπάρχουν οι ήρωες που τον οδηγούν (βασιλιάδες,αρχηγοί,προφήτες και φιλόσοφοι) που είναι οι κινητήρια δύναμη της ιστορίας του κόσμου. Έτσι ο άνθρωπος δε θα ήταν κύριος της τύχης του αλλά αποτέλεσμα μιας ατελείωτης σειράς τυχαίων γεγονότων.
Συνεχίζοντας συναντούμε τον εμπειρισμό. -Λοκ,Μπερκλευ και Χιουμ-
Ο Τζων Λοκ,Αγγλος,ήταν ένας αντίπαλος του θείου δικαιώματος των βασιλιάδων,του αλάθητου (της απόλυτης αλήθειας),της θρησκείας και των δογμάτων της εκκλησίας.
Ήταν κι αυτός ένας υλιστής άθεος.!
"κανένας άνθρωπος δε πρέπει να έχει περισσότερα από τους άλλους αφού είμαστε όλοι ίσοι από το ίδιο είδος και τάξη,ίσοι αναμεσά μας και ίσοι στο δικαίωμα της απόλαυσης των αγαθών της φύσης"
Σύμφωνα με τον Λοκ,οποο άνθρωπος πρέπει να φαντάζεται τον θεο με τον δικό του τρόπο και όχι όπως του τον υπαγορεύει η θρησκεία,οποαδηποτε κι αν ειναι αυτη..Αυτή η θέση αναστάτωσε τότε τόσο την έκκλησια που ένας ιδεαλιστης φιλόσοφος,αγγλικανός επίσκοπος ο Τ.Μπερκλευ προσπάθησε ν αμφισβητήσει την θεωρία του Λοκ δίχως όμως επιτυχία αφού άλλος ένας φιλόσοφος τον υπερασπιζόταν τότε ,ο Ντειβιντ Χιουμ.
Αγνωστικιστής φιλόσοφος,δηλαδή υπερασπιστής της ιδέας ότι τίποτα δεν είναι βέβαιο,ο Χιουμ,σκανδάλισε όλη την Αγγλία με τις αντιθρησκευτικές του ιδέες και υποχρεώθηκε να φύγει στη Γαλλία όπου η θεωρία του είχε μεγάλη απήχηση.
Η Γαλλία ήταν εκείνο το καιρό φυτώριο των πιο τολμηρών ιδεών : μια γενική εξέργεση κατά της κληρικής και μοναρχικής δικτατορίας που έφερε κατόπιν τους καρπούς της με την γαλλική επανάσταση και τον θρίαμβο του ορθού λόγου επί της θρησκείας
Μερικοί από τους γάλλους διαφωτιστές είναι οι Βολταιρος,Ρουσω,Ντιντερο,Μοντεσκιε,Ροβεσπιερος,Δαντων
Αναμφίβολα η γαλλική επανάσταση περισσότερο από φιλοσοφικές ιδέες διέδωσε και πολιτικές ιδέες περι ελευθερίας,ισότητας και αδερφοσύνης
Ακολουθώντας το παραδειγμά της η Αμερική κύρηξε την ανεξαρτησία της από την Ευρώπη και η Ευρώπη απο την παπική εξουσία.
Οι ιδέες αυτές απελευθέρωσαν τον κόσμο από τον θρησκευτικό ζυγό.'Ετσι επήλθε και η άνθιση των καινούργιων επιστημών.
Σ αντίθεση με τις υλιστικές ιδέες του 18ου αιώνα έκανε την εμφανισή της η ιδεαλιστική φιλοσοφία που βρήκε το μεγαλύτερο εκφραστή της στο Γερμανό Καντ. (1724-1804)
Το πιο γνωστό του έργο είναι η "κριτική του ορθού λόγου" για τ'οποίο χρειάστηκε 15 χρόνια ώστε να το ολοκληρώσει,κριτικής ανάλυσης του ανθρώπινου πνεύματος και της ανθρώπινης σκέψης.Ανάμεσα στ' άλλα δύσκολα θέματα ο Καντ συμπέρανε ότι :
"Κάθε σκοπός είτε επιστημονικός,είτε θρησκευτικός να προσδιορίσει την πραγματικότητα είναι μόνο μια καθαρή υπόθεση.Κάθε απόπειρα να αντιληφθούμε την υπερβατική γνώση είναι μάταιη και για κάθε θέση που ο νους γεννάει μπορούμε ν αντιπαραθέσουμε με μια αντίθεση εξίσου έγκυρη.Είναι αδύνατο ν αποδείξουμε την ύπαρξη θεού με οποιονδήποτε από τους συνηθισμένους τρόπους"
Αναμφίβολα ο Καντ συμπέρανε πως δε μπορεί να υπάρξει ηθική χωρίς τη πίστη στο θεό η στην αθανασία άρα δε μπορούσε παρα να υποθέσει κανείς την ύπαρξη του θεού σαν αναγκαίο γεγονός.
'Ετσι φτάνουμε στην γερμανική ιδεαλιστική φιλοσοφία που υπήρξε η αφετηρία του Μαρξ και που ο Σελλινγκ,ο Φιχτε και ο Χεγκελ υπήρξαν οι μεγαλύτεροι εκπροσωποί της.Μέσω αυτών η φιλοσοφία κάνει ένα μεγάλο άλμα, μέσω της διαλεκτικής (απο την αρχαιοελληνική φιλοσοφία) ή τη θεωρία της εξέλιξης της ανθρωπότητας.
Μεταφυσική,διαλεκτική,μηχανιστικός υλισμός,υλισμός,ιδεαλισμός.Δύσκολες και περίπλοκες έννοιες όπου δύσκολα γίνονταν και γίνονται αντιληπτές.Έτσι θα προσπαθήσουμε ν απλοποιήσουμε λίγο τα πράγματα
'Οπως προηγούμενα είδαμε οι φιλοσοφικές ιδέες της ανθρωπότητας είναι
οι ιδεαλιστικές και οι υλιστικές .
Ο ιδεαλισμός ξεκινάει απο την αρχή ότι υπάρχουν θείες και υπερφυσικές δυνάμεις ενώ ο υλισμός πιστεύει οτι πέρα από τα φυσικά πράγματα δεν υπάρχει τίποτα.Ο ιδεαλισμός φαντάζεται πράγματα,υποθέτει την ύπαρξη θεών,"εξιδανικεύει" τα πάντα αλλά δεν παρουσιάζει αποδείξεις των όσων λεει.
Ο υλισμός αντίθετα δεν εξιδανικεύει αλλά αναζητεί την επιστημονική εξήγηση των πραγμάτων συμπεριλαμβανόμενης και της θρησκείας.
Για να σας το πω πιο απλά . Οι ιδεαλιστές εξηγούν τα πράγματα με τη θρησκεία,οι υλιστές εξηγούν τα πράγματα βασιζόμενοι στην επιστήμη.
Από την αρχή της μελέτης της φιλοσοφίας ο Μαρξ στράφηκε προς τον υλισμό.Αφιέρωσε όμως όλη του τη ζωη δίνοντας του μεγαλύτερη οντότητα και χαρακτήρα επιστημονικό.Αυτό γιατί πριν τον Μαρξ οι υλιστές αρκούνταν στην άρνηση της ύπαρξης του θεού και τίποτε άλλο.
Κατά τον 17-18 ο αιώνα οι μεγάλες ανακαλύψεις της επιστήμης είχαν σχέση με τα μαθηματικά και τη μηχανική των ουράνιων σωμάτων.Έτσι ο υλισμός γίνεται "μηχανιστικός" δηλαδή οι υλιστές φιλόσοφοι εξέταζαν τα φυσικά φαινόμενα και τη κοινωνική ζωή απο τη σκοπιά της μηχανικής. Γι'άυτό ο Ντιντερό,ο Ντεκαρτ και οι άλλοι λέγονται μηχανιστες.
Βασισμένοι στη μηχανική που για εκείνους τους καιρούς ήταν η μεγαλύτερη από τις επιστήμες,οι φιλόσοφοι πίστευαν πως οι νόμοι της μηχανικής μπορουν να εφαρμοστούν αυτόματα στη ζωή και στη φύση.
"Η φύση είναι κάτι το αμετάβλητο που υπόκειται αιώνια στο φαινόμενο της περιστροφής όπως οι μηχανές" Το κριτήριο αυτό λέγεται μεταφυσικό.
Γιατί μεταφυσικό? Επειδή για τη μεταφυσική τα πράγματα είναι αντικείμενα αμετάβλητα,δοσμένα μια φορά για πάντα χωρίς σχέσεις μεταξύ τους, που θα μπορούσαν να μελετηθούν χωριστά,ανεξάρτητα τα μεν από τα δε. (έτσι σκέπτοταν ο Φουερμπαχ μαθητής του Χεγκελ)
Ο Μαρξ θεώρησε ελλειπή αυτή τη θεωρία κ έθεσε ένα ερώτημα θεμελιώδους σημασίας ¨και ο άνθρωπος; "
Ας αφήσουμε κατά μέρος το θεό και εκείνους που θέλουν να τρελαθούν συζητώντας αν υπάρχει ή όχι -έλεγε ο Μαρξ- κι ας μελετήσουμε τον άνθρωπο και το ρόλο του στη πορεία της ιστορίας.Πως είναι δυνατό να μην έχει αλλάξει καθόλου;
Αντίθετα προς τη συνηθισμένη μηχανιστική ιδέα για τη φύση και τον άνθρωπο ο Μαρξ και ο Ενγκελς εξαγγέλλουν τη θεωρία της εξέλιξης δηλαδή την επιστροφή στη διαλεκτική.
Από την αρχαιότητα ακόμα,μερικοί φιλόσοφοι για να φτάσουν στην αλήθεια χρησιμοποιούσαν το σύστημα της επισήμανσης των αντιθέσεων στις κρίσεις των αντιπάλων.Η θρησκεία (προπαντός η καθολική) εναντιώθηκε στη διαλεκτική και τούτο γιατί δεν αποδέχονταν τον διάλογο : τα πράγματα ήταν όπως τα παρουσίαζε η Βίβλος και δεν επιδέχονταν καμία συζήτηση σε αυτό. Ο Καντ και ο Χεγκελ άρχισαν να κάνουν χρήση της διαλεκτικής.Όμως ο Χεγκελ λάθευε στη βάση του θέματος πράγμα που θ αναλύσουμε σ΄ επόμενο κείμενο.
Συνοπτικά λοιπόν στο παραπάνω κείμενο είδαμε τους βασικούς χρόνους της φιλοσοφίας και κάποιες θεμελιώδεις απόψεις φιλοσόφων για τη θρησκεία.Αναμφίβολα δεν υπήρξε κάποια ιδιαίτερη ανάλυση παρά μόνο παράθεση των απόψεων τους και μόνο σε μερικά σημεία κάποια παραπάνω σχόλια. Σκοπός εξάλλου του κειμένου αυτού ήταν να γνωρίσουμε τις σκέψεις του ανθρώπου απ την αυγή της ανθρωπότητας στη συνέχεια στη πορεία της και τέλος μέχρι τον Μαρξ. Εδώ,θα ήθελα ν αναφέρω ότι σίγουρα υπάρχουν φιλόσοφοι οι οποίοι παραλήφθηκαν ν αναφερθούν αλλά στη τελική το κείμενο αυτό δεν είναι επιστημονικό,θα χαρακτηριζόταν πιο εύκολα ώς αναγνωριστικό όσον αφορά τη φιλοσοφία.
Τέλος θα δοθούν κάποιοι ορισμοί όρων που αναφέρθηκαν κατά τη διάρκεια του κειμένου με σκοπό την επίλυση πιθανών αποριών.
αγνωστικισμός : φιλοσοφική θεωρία που υποστηρίζει ότι το ανθρώπινο λογικό είναι περιορισμένο και ότι η ουσιαστική φύση των πραγμάτων είναι απροσπέλαστη στην ανθρώπινη γνώση. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία ο κόσμος που παρατηρούμε δεν ειναι ο πραγματικός αλλα προιόν της λειτουργίας των αισθητήριων οργάνων μας και του λογικού.Βασικοί εκπρόσωποι : Χιουμ,Καντ,Κοντ,Σπενσερ κλπ
αθεισμος : Επιστημονικά θεμελιωμενη άρνηση της θρησκείας.Ο αθεισμος πρωτοφάνηκε στην Αρχαία Ελλάδα με τους υλιστές Δημόκριτο και Επίκουρο οι οποίοι αρνούνταν τπ υπερφυσικό και δίδασκαν οτι ο κόσμος δεν είναι τίποτε άλλο εκτός από ύλη που αποτελείται απο άτομα.
ανιμισμος: Η πνευματοποίηση των φυσικών φαινομένων.Η δοξασία οτι πίσω απο κάθε αντικείμενο της φύσης κρύβεται έαν αόρατο πνεύμα "Η τάση αυτή της προσωποποίησης είχε σαν επακόλουθο την δημιουργία των θεών" Ενγκελς.
διαλεκτικη: Σύμφωνα με τους αρχαίους φιλοσόφους είναι η τέχνη του να φτάνει κανείς στην αλήθεια επισημαίνοντας τις αντιθέσεις στο συλλογισμό του αντιπάλου.Μεταγενέστερα μετατράπηκε στη θεωρία της εξέλιξης και της γενικής σχέσης των φαινομένων. (ολα τα φαινόμενα έχουν διαρκη κίνηση κ αλλαγή) Η διαλεκτική έγινε επιστήμη όταν ο Μαρξ και ο Ενγκελς την απελευθέρωσαν απο τον εγκελειανό ιδεαλισμο.Ειναι η διδασκαλία της εξέλιξης.
δυισμος : Φιλοσοφική δοξασία αντίθετη προς τον μονισμό.Ο δυισμός θεωρεί σαν αρχή της ύπαρξης οχι μια αλλα δύο διαφορετικές ουσίες. Ο Ντεκαρτ για παράδειγμα πίστευε οτι ο άνθρωπος αποτελείται απο δύο ουσίες την σωματική και την πνευματική δηλαδή το σώμα και τη ψυχή.
μεταφυσική : η θεωρία αυτή υποστηρίζει πως τα πράγματα και οι νοητικές τους εικόνες δηλαδή οι έννοιες είναι χωριστά αμετάβλητα μια για πάντα δοσμένα αντικείμενα που υπόκεινται σ έρευνα το ένα μετά το άλλο και το ένα ανεξάρτητα από το άλλο.Οι μεταφυσικοί έβλεπαν τη φύση σε κατάσταση ηρεμίας και ακινησίας,στασιμότητας και αμεταβλητότητας.Την πορεία της εξέλιξης τη θεωρούσαν σαν απλή πορεία ποσοτικής ανάπτυξης όπου οι ποσοτικές αλλαγές δεν οδηγούν σε ποιοτικές. Οι μεταφυσικοί στην πολιτική είναι εκείνοι που αρνούνται την πάλη των τάξεων και διακηρύττουν ότι το πέρασμα απο τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό πρέπει να γίνει με την ειρηνική ανέλιξη του καπιταλισμού σε σοσιαλισμό.
ουμανισμός : Εμφανίστηκε απο το 14-16ο αι. αν κοσμοθεωρία της γενώμενης αστικής τάξης που πάλευε τότε για την απελευθέρωση της ανθρώπινης προσωπικότητας και της επιστήμης απο τα δεσμ'ά της φεουδαρχίας και της εκκλησίας.Εκπρόσωποι του αστικού ουμανισμόυ υπήρξαν ο Πετράρχης,ο Βοκκάκιος.ο Έρασμος κλπ.
